Uitgebreide cursus visziekten Barneveld - Dag 3

Afgelopen zaterdag was het weer zover, dag drie van de uitgebreide cursus visziekten van de NVN. Helaas heb ik, door niet al te vervelende omstandigheden (trip naar Japan), Dag 2 van deze cursus moeten missen. Gelukkig was mede-cursist Fred zo vriendelijk om mijn taak als dagreporter over te nemen en is er een goed verslag van de tweede cursusdag verschenen. Nu neem ik het stokje weer van hem over. Het leuke en nuttige van het schrijven van een samenvatting van een cursusdag is niet alleen om het delen van kennis, maar vooral ook om de besproken stof te herhalen. Als een ieder die aan deze cursus mee doet deze samenvatting op Nishikigoi Novelle doorleest, zal de besproken leerstof veel beter worden opgeslagen. Dat is ook de kracht van reclame: door het zoveel te herhalen blijft het in het geheugen gegrift staan. Wie kan zich nu niet het bommetje van de Campina koe of de hond van de sluizenwachter die de hendel voor een rode bal aanziet (even Apeldoorn bellen...). Inderdaad, dat is de kracht van reclame.

Zo, nu genoeg over reclame en het opnemen van leerstof gepraat: tijd voor de samenvatting van cursusdag 3. Dag 3 zou vooral gaan over de algemene ziekteleer van de vis. Ik zal hieronder vooral de theoretische kennis toelichten.

Ziekte is elk proces in het lichaam, waardoor het functionele evenwicht van het lichaam en/of geest wordt verstoord. Dit wordt in het algemeen gevolgd door een reactie van het lichaam tot herstel van dit (of een nieuw) evenwicht, meestal in de vorm van een ontsteking. De oorzaken waardoor een vis ziek kan worden, zijn onderverdeeld in twee categorieën met meerdere subcategorieën. 

Categorie A: Oorzaak in de vis zelf, of Categorie B: Oorzaak buiten de vis. Categorie A: Oorzaak in de vis, kan weer onderverdeeld worden in 1. aangeboren afwijkingen, 2. verhoogde gevoeligheid, 3. allergie, 4. ouderdom. Categorie B: Oorzaak buiten de vis, kan worden onderverdeeld in 1. niet-besmettelijk en 2. besmettelijk. 

Categorie A: Oorzaak in de vis, 1. Aangeboren afwijkingen 

Dit zijn aandoeningen die al bij de geboorte aanwezig zijn. Dit kan zowel erfelijk (bijv. de zwemblaasafwijking bij de sluierstaart) als niet erfelijk zijn (bijv. krommingen van het lichaam bij Koi jongbroed).    

Categorie A: 2. Verhoogde gevoeligheid

Een Koi wordt gevoeliger voor ziekten door: leeftijd (net als bij de mens: hoe ouder, hoe gevoeliger), geslacht (vrouwelijke Koi die problemen krijgen met de afzet van kuit) en variëteit (bijv. de Pearl Ginrin variëteiten die door een hoog inteeltpercentage een mindere weerstand hebben).

Categorie A: 3. Allergie 

Het is nog maar weinig aangetoond bij Koi, maar wel een serieus iets om over na te denken. Allergie bij Koi. Het kan dus zo zijn dat (net als bij de mens) een medicijnallergie bij Koi kan voorkomen. Een allergie komt alleen bij individuen voor (dus niet bij een volledige populatie) en alleen zij kunnen ziek worden van een allergeen. 

Categorie A: 4. Ouderdom 

Ouderom is trouwens geen ziekte of aandoening, maar zoals al eerder vernoemd, zijn er bij Koi ook ouderdomsverschijnselen. Denk aan staar, slijtage, stijve wervelkolom/gewrichten en zelfs aan dementie kan worden gedacht. Tsja, hoe zou dat zijn, dementie bij Koi...

Categorie B: Oorzaak buiten de vis, 1. Niet besmettelijk

Oorzaken buiten de vis die niet besmettelijk zijn, hebben vooral te maken met het managment van de vijver. De dagelijkse verzorging middels voeren (te veel of te weinig (deficiëntie)) en het op peil houden van de waterkwaliteit. Ook horen verwondingen (bijv. door het vangen, uit de vijver springen of door transport) en vergiftingen/schadelijke stoffen (denk aan vergiftiging met koper, formaline en kaliumpermangaat in te hoge doseringen)/straling (zonnebrand op voornamelijk de witte delen van de huid van de Koi) bij deze categorie.

Categorie B: 2. Besmettelijk

Besmettelijke oorzaken buiten de vis zijn de ziekteverwekkers oftewel pathogenen. Deze pathogenen zijn onder te verdelen in zowel dierlijke als plantaardige (en een overige) oorsprong. 

-Eencellig plantaardig:    --- Bacteriën en gisten (een gist is een eencellige schimmel)

-Meercellig plantaardig:  --- Schimmels

-Eencellig dierlijk:           --- Protozoën (eencellige micro-organismen, denk aan pantoffeldiertjes)

-Meercellig dierlijk:     --- Endoparasieten (parasieten die voorkomen binnen het lichaam, denk aan lintwormen) en ectoparasieten (parasieten die voorkomen aan de buitenkant van het lichaam, dit zijn de meest bekende parasieten bij Koi. Denk aan de huidworm, kieuwworm, witte stip, trichodina, karperluis, etc.)

-Aparte categorie:         --- Virussen (bijv. KHV) en prionen (infectieus eiwit dat onder andere de gekke koeienziekte, de ziekte van Creutzfeldt-Jacob en scrapie veroorzaakt) 

Deze groep pathogenen kunnen 'toeslaan', door verschillende oorzaken. Over het algemeen hebben de pathogenen door mismanagment (fouten in de verzorging van de vissen) kans om de Koi ziek te maken. Een verkeerd managment heeft voornamelijk te maken met een slechte waterkwaliteit en verkeerde voeding, maar er zijn nog talloze andere oorzaken te noemen. Het gevolg van mismanagment in de koivijver vertaald zich in een verminderde weerstand van de Koi. Weerstand, oftewel de immuniteit, is het vermogen van een dier om het binnendringen van vreemde stoffen / pathogenen te voorkomen en als dit gebeurt, deze te vernietigen.

Er zijn twee soorten afweer: De natuurlijke of niet-specifieke afweer (van nature aanwezig) en de verkregen of specifieke afweer. De niet-specifieke weerstand onderverdeeld zich in mechanische (de huid, slijmhuid en slijmvliezen), chemische (maagsap, antimicrobiële factoren in slijmhuid) en microbiële (beschermende werking van de darmflora = kolonisatie-resistentie) factoren. Daarnaast zijn er nog de humorale (in bloed en lichaamsvloeistof kunnen zich antistoffen bevinden, die bacteriën, virussen en soortvreemde eiwitten onschadelijk maken) en cellulaire (sommige witte bloedcellen kunnen bacteriën omhullen en zo onschadelijk maken) afweer.

De specifieke weerstand is de afweer die door de niet-specifieke afweer wordt aangestuurd om specifieke pathogenen onschadelijk te maken. Elke ziekteverwekker (antigeen) heeft een specifieke samenstelling en het lichaam moet hier dan specifiek gerichte antifstoffen / antilichamen voor maken om de ziekteverwekker te 'doden'. Op deze manier kunnen er ook geheugencellen worden aangemaakt, waarbij bij een volgende infectie (met dezelfde ziekteverwekker) sneller antisotffen kunnen worden geproduceerd. Op deze manier zal een tweede infectie veel sneller onschadelijk kunnen worden gemaakt. 

Wanneer een pathogeen (ziekteverwekker in de vorm van een micro-organisme (bacterie), parasiet of virus) het lichaam van een dier is binnengedrongen en daar schade aanricht. Een infectie heeft vaak een ontsteking tot gevolg. Een onsteking is een (lokale) reactie van het lichaam op weefselbeschadiging of op prikkels van buiten.  Een onsteking kan men in een aantal fasen onderscheiden, beginnende bij een pathogene prikkel, gevolgd door: weefselbeschadiging, reactie van het lichaam (=ontsteking) en daaropvolgend de symptomen. Een ontsteking kenmerkt de volgende kenmerken: warmte (weinig tot niet bij Koi), roodheid, zwelling, pijn en functieverlies.

Er is dus veel verteld over ziekte en het ontstaan van ziekte. In een volgend blog zal ik verder toelichten hoe ziekteverschijnselen bij de Koi te herkennen zijn, van welke oorsprong en hoe ziekte bij onze Koi te voorkomen is. Ook zal ik dan het lab-werk toelichten van onderstaande foto.